Echt masochisten, die aardbewoners!

- Neen Excellentie, Gorogol mag zeggen, wat hij wil, maar de aardbewoners zijn niet idioot. Wat Gorogol voor domheid aanziet is feitelijk masochisme, gekoppeld aan een zekere tolerantie voor onrechtvaardigheid, dat alles voortkomend uit arrogantie, die op haar beurt resulteert uit onzekerheid.

- Niet zo snel, jongen! Ik raak de draad kwijt. Wij hebben je naar de planeet in kwestie gezonden - “Terra”, is het niet? - om te bestuderen hoe de communicatie daar werkt op planetaire schaal. Je komt terug en je gooit me een hele poespas van morele en psychologische begrippen voor de voeten, die met de zaak niets te maken hebben.

- Neemt U me niet kwalijk, Excellentie. Ik zal proberen duidelijker te zijn. Er is geen twijfel dat domheid de eerste hypothese is, die voor de geest komt, als men ziet hoe die aardbewoners hun communicatie op internationale schaal organiseren. Bekijkt U deze kaart. Al die vlekken met verschillende kleur zijn politieke entiteiten - ze noemen dat “landen” - ieder van hen heeft zijn eigen leiders. Dit blok hier heet “Verenigde Staten van Amerika”, dit hier “India”, dat “Angola, dit “Italië”. Ze zijn zeer talrijk, zoals U ziet. Allen hebben een hoog beschavingsniveau, ze moeten dus samen allerlei soorten vragen onderzoeken, die het geheel van de planeet aanbelangen. Hoe pakken ze dat aan, naar Uw mening?

- Ze organiseren bijeenkomsten, hetzij elektronisch, hetzij op een plaats, die afgesproken is bij gemeenschappelijk akkoord, waar ze van gedachten kunnen wisselen.

- Precies. Dat is wat ze doen, fysisch. Maar niet mentaal. Velen studeren op school talen jaren en jaren na elkaar, maar als ze elkaar ontmoeten in het kader van organisaties, zoals wat ze noemen de Verenigde Naties, of de Europese Unie, of de Organisatie van internationale burgerluchtvaart, hebben ze geen gemeenschappelijke taal. Ze bekijken elkaar, zonder ook maar één stom woord te kunnen uitbrengen. Om elkaar te verstaan hebben ze een heel ingewikkelde apparatuur nodig, micro's, koptelefoons en een hele aanhang van hooggekwalificeerde mensen, die ze “tolken” of “vertalers” noemen.

- Gorogol heeft gelijk: het zijn idioten.

- Neen Excellentie. Als ze dom waren zouden ze de technische problemen niet opgelost hebben. Het zijn masochisten. Kijkt U naar dit kleine schiereiland hier. Dat is wat ze Europa noemen. Welnu, op dit territorium moet ook de kleinste kaasfabrikant de aanduidingen, die hij op zijn verpakkingen drukt vertalen in een half dozijn talen. Dat kost een fortuin en dat wordt betaald door de verbruikers. Ze hebben een indrukwekkend aantal internationale organisaties, die astronomische bedragen uitgeven aan vertalen en vertolken. De regeringen halen de nodige bedragen uit de geldbeugel van de belastingbetalers zonder een schijn van wroeging.

- Maar dat is pervers!

- En de belastingbetalers piepen zelfs niet! Ze laten hun poen pikken... Neem me niet kwalijk, Excellentie, ik bedoelde: ze laten zich hun geld ontnemen... met de glimlach! Ook zij zijn pervers, maar in de andere zin: de regeringen zijn sadistisch, zij zijn masochistisch.

Een irrationele keuze

- Is dat het enige middel dat ze hebben om te communiceren over de taalgrenzen heen?

- Neen, Excellentie. Dit systeem wordt steeds meer beperkt tot de formele vergaderingen. In het alledaagse leven gebruiken ze een gemeenschappelijke taal.

- Waarom heb je mij dat niet onmiddellijk gezegd? Als ze een gemeenschappelijke taal gebruiken, zijn ze niet dommer of meer masochist dan wij.

- Toch! In ons deel van de melkweg gebruiken we een taal die perfect neutraal is en die voor iedereen gemakkelijk is. Het is niet de taal van een gegeven volk, of van een gegeven planeet. Wij communiceren op voet van gelijkheid en wij moeten geen enorme inspanningen opbrengen gedurende lange jaren om het communicatiemiddel te beheersen. Tien minuten per dag gedurende één schooljaar in het basisonderwijs, en daarna wat praktijk opdoen, dat is voldoende.

- En doen die aardbewoners dat dan niet?

- Neen. Ze hebben voor hun internationale betrekkingen een taal gekozen die bijzonder weinig gemeen heeft met de andere. Bekijkt U de kaart. Dat hier is het Europese vasteland, hier is Latijns Amerika , hier Afrika en hier Indonesië. Samen genomen moeten die landen wel vele miljoenen inwoners tellen, waarschijnlijk wel een miljard. Welnu, op dit enorme territorium gebruiken ze een letter die zo geschreven wordt: A. En al die miljoenen mensen spreken die op dezelfde manier uit, ook zij die andere alfabetten hebben zoals de Grieken en de Russen (en het Russisch is het communicatiemiddel over dit enorme territorium hier, in Azië, ten noorden van deze bergen). Maar in de taal, die ze gekozen hebben om met elkaar te communiceren, het Engels - ze noemen die taal zo, omdat ze ontstaan is op dit kleine eilandje hier, Engeland - krijgt dezelfde letter maar zelden deze nochtans universele uitspraak, hij komt overeen met een hele reeks verschillende klanken. Kijkt U naar deze geschreven woorden en luistert U hoe ik ze uitspreek: bad, all, father, courage, face. Zowat tussen "a" en "è", "o", "â", een soort "i", "éej".

- Ongelooflijk! Welk een gek idee dezelfde letter te gebruiken voor zo sterk verschillende klanken!

- En het is des te moeilijker te begrijpen op internationaal vlak. Alle personen die een Bantoetaal hebben leren lezen en schrijven zoals Swahili, een Latijnse taal zoals Spaans, een Slavische taal zoals Tsjechisch of een Germaanse taal zoals Nederlands, spreken deze letter op dezelfde manier uit. Zelfs in China - deze grote gele vlek hier op de kaart - leren de kinderen eerst het meest verspreide alfabet ter wereld schrijven, het Latijnse alfabet (hun eigen schrift leren ze later) en ook zij spreken deze letter uit zoals de andere volkeren, hetzelfde bij de Japanners, als ze namen voor vreemdelingen overschrijven, bijvoorbeeld op passen of op geografische kaarten. De Engelstaligen zijn de enigen die zulke bizarre manier van uitspreken van deze letter hebben. Maar het is niet de enige letter. Een andere, i, drukt over de hele planeet dezelfde klank uit, zelfs voor transcripties van Arabisch, Hebreeuws, Chinees of Japans, maar in het Engels heeft ze verschillende uitspraken. Luister hoe ik deze letter uitspreek in twee woorden, die bijna gelijk geschreven worden: life ("lajf") en live ("liv").

- Zo, er is dus praktisch unanimiteit op de hele planeet, maar de taal die ze gekozen hebben om elkaar te verstaan is net de enige die op een andere manier werkt, volgens een veel ingewikkelder en volstrekt irrationeel systeem? Er was unanimiteit van de ene kant en een uitzondering, en het is de uitzondering, die ze als norm gekozen hebben?

- Ja, Excellentie. Is dat geen goed voorbeeld van masochisme? Omdat het systeem dat ze aangenomen hebben veel ingewikkelder is dan nodig, belet het de meerderheid van de aardbewoners met gemak te communiceren van het ene land naar het andere. Bovendien is het onrechtvaardig. Een Engelstalige moet niets leren om zich te doen verstaan, terwijl miljarden aardbewoners talrijke uren per week gedurende lange jaren moeten opofferen om het gemeenschappelijke communicatiemiddel te verwerven, en ze slagen er nooit in het niveau te bereiken van diegenen, van wie het Engels hun moedertaal is. Ik heb U gesproken over schrijfwijze en uitspraak, maar de hele taal zit vol met dergelijke complicaties. Bijvoorbeeld, het merendeel van de talen hebben maar één woord om de concepten “vrijheid”, “lezen”, “onvermijdelijk”, “kopen”, “broederlijk” uit te drukken. Maar een aardbewoner beheerst het Engels niet, of toch niet het geschreven Engels, dat zo belangrijk is voor ieder contract, voor elke wetenschappelijke of commerciële communicatie, zolang hij niet de twee woorden geleerd heeft, die telkens die concepten uitdrukken: liberty / freedom, read / peruse, inevitable / unavoidable, buy / purchase, brotherly / fraternal. Daardoor moeten de personen die niet Engelstalig zijn (en misschien ook de Engelstaligen van een lagere sociale klasse) dubbel zoveel woorden in hun hoofd proppen, dan wat volstaat om een andere taal te begrijpen.

- Dat is nauwelijks te geloven.

- Bovendien worden, op praktisch de hele planeet, woorden uit elkaar afgeleid volgens een systeem dat op het onze gelijkt, wat het onthouden bevordert. Bijvoorbeeld dentiste komt van dent in een taal die ze Frans noemen. Dat is vergelijkbaar met de andere talen. In het Japans heeft men voor hetzelfde woord de afleiding ha > ha-isha, in het Duits Zahn > Zahnartzt, in het Nederlands tand > tandarts, in het Maleis gigi > doktor gigi. Zoals op zoveel andere gebieden is er in het Engels weer een uitzondering. Wie dit concept wil uitdrukken moet niet alleen leren dat “tand” uitgedrukt wordt door tooth, hij moet leren dat het meervoud onregelmatig is: teeth, maar wat hij daarmee geleerd heeft dient hem tot niets, als hij zich moet herinneren hoe men de persoon noemt die de tanden verzorgt. Die heet dentist, een woord zonder enig verband met tooth of teeth.

- Raar taaltje, inderdaad!

- Het is niet alles. Er is een verbijsterend aantal uitdrukkingen, gevormd uit een werkwoord en een klein stijl-voorzetsel. Wel, meestal is de betekenis van de uitdrukking niet af te leiden uit de samenstellende elementen. U kan bijvoorbeeld geleerd hebben dat make wil zeggen “maken”, “vervaardigen” en up “naar boven”, maar dat helpt u niet om de betekenis van make up te raden. Eigenlijk heeft die uitdrukking veel verschillende betekenissen, van “compenseren” tot “samenstellen” over allerlei andere, zoals men ziet in deze woordenwisseling van twee personen uit een roman van P.G. Wodehouse: "He's made up his mind to stay in" - "Well, I've made up my face to go out." Dat wil zeggen: “Hij heeft beslist binnen te blijven - Wel ik, ik heb me opgetut om uit te gaan” (1). Ziet U, het is een taal, die men maar beheerst na lange jaren praktijk. Een Koreaan of een Chinees die wil kunnen communiceren in het Engels op een hoog intellectueel niveau, bijvoorbeeld om een contract te onderhandelen of deel te nemen aan een wetenschappelijke discussie, moet minstens 8000 uur opofferen aan de studie van die taal. Dat betekent 200 weken van 40 uur, hetzij praktisch vier voltijdse jaren, zonder vakantie. Op de hele planeet Aarde zien ouders hun kinderen honderden uren opofferen aan de studie van die taal zonder ooit te geraken op het niveau van bekwaamheid, dat hun van nut zou zijn. Niet te verwonderen dat duizenden reizigers het hoofd moeten bieden aan complicaties en misverstanden omdat het merendeel van de niet-Engelstaligen niet in staat zijn de taal correct te gebruiken. Om dan nog niets te zeggen over de ontelbare gevallen waar de kontakten tussen de mensen beperkt zijn tot een mensonwaardig niveau. Maar niemand klaagt. De aardbewoners geven er de voorkeur aan fortuinen uit te geven om dat systeem in stand te houden, om gedurig onaangenaamheden en onrechtvaardigheden te slikken, zonder dat iets hen er toe dwingt. Is dat geen masochisme?

Een a priori verworpen formule

- Wacht even, man. Niet zo snel! Leg mij eerst uit waarom de planeet Aarde geen taal ontworpen heeft, die geconcipieerd is voor de internationale communicatie zoals de rest van de melkweg gedaan heeft.

- Excellentie, de zaken zijn bij hen precies verlopen zoals bij ons.

- Wat vertel je nu? Je hebt zojuist gezegd dat ze geen inter-etnische taal gebruiken.

- Ze gebruiken ze niet, maar ze bestaat. Ze is ontstaan, zoals bij ons, zoals in de hele melkweg.

- Ik begrijp het niet. Als ze bestaat, waarom maken ze er dan geen gebruik van?

- Dat is nu juist de vraag. De taalcreativiteit van de aardbewoners moet niet onderdoen voor de onze. Verschillende internationale taalprojecten werden op punt gesteld en gepubliceerd. Net als bij ons, bleek het merendeel weinig voldoening te geven en viel dan ook weldra in de vergetelheid. Maar een zeer bescheiden project, zonder naam, eenvoudig genoemd “Internationale Taal”, bleek in de praktijk uitstekend. Om diverse redenen, die te maken hadden met de sociale en politieke toestand, had de auteur het gepubliceerd onder het pseudoniem Dr Esperanto. Dit project, geminacht door de elite, werd door personen van heel verschillende afkomst aangenomen om met elkaar te communiceren van de ene kant van de planeet naar de andere. De taal heeft zich stilaan verspreid, zich verbreid doorheen bijna alle lagen van de maatschappij. Door het gebruik in allerlei contexten werd de taal verrijkt en versoepeld, ook al omdat sommige bijzonder getalenteerde schrijvers ze aangenomen hebben om hun werk te laten genieten door lezers uit alle volkeren.

- In de grond is alles verlopen zoals bij ons.

- Ja. Er is een soort competitie geweest tussen diverse projecten, die grote verschillen in potentieel en dynamisme vertoonden. Eén taal kwam uit dit proces van natuurlijke selectie duidelijk naar boven, die welke het publiek “Esperanto”genoemd heeft. Het leven heeft ze veranderd tot een levende taal met haar chansons, haar humor, haar literatuur.

- Vent, dat versta ik niet. Waarom hebben de aardbewoners dan niet geprofiteerd van het bestaan van die taal om met alle comfort hun communicatieproblemen op te lossen?

- Volgens Gorogol uit domheid; volgens mij wegens masochisme . Gemiddeld genomen leveren zes maand Esperanto een communicatievermogen op dat zes jaar vraagt in het geval van het Engels, voor zover de leeftijd van de leerlingen en het aantal uren per week overeenstemmen. Als de factor masochisme niet tussenkwam, zouden de volkeren hun autoriteiten dwingen Esperanto-onderwijs te organiseren gedurende één jaar in alle scholen, waarna de leerlingen een of andere taal zouden kunnen studeren naar eigen keuze om redenen van culturele aard, als hun dat interesseert. Dit systeem zou alle internationale communicatieproblemen elimineren zonder een enkel nadeel op te leveren.

De rol van de arrogantie

- Ik begin te snappen waarom je over masochisme praat. Maar heb je niet ook nog gesproken over arrogantie?

- Ja. Het masochisme houdt maar stand zolang heel de wereld beweert dat de oplossing “internationale taal” niet bestaat, of niet werkt. En alleen de mensen, die een overdreven idee hebben over hun eigen bekwaamheid kunnen dit standpunt innemen.

- Leg dat nader uit.

- In de loop van mijn opzoekingen heb ik een groot aantal aardbewoners ondervraagd. Ik heb opgemerkt dat het woord “Esperanto” vaak ironische en hooghartige glimlachjes opriep. Niet altijd. Sommige personen waren oprecht geïnteresseerd en bereid het idee te aanvaarden: die lieten zich niet vangen door arrogantie. Maar bij velen, vooral in Europa, was de eerste reactie er een van minachting. En die minachting komt omdat ze er zeker van zijn al alles te weten wat kan geweten zijn: een vooringenomenheid, die er hen toe brengt een oordeel uit te spreken zelfs zonder de feiten te hebben bestudeerd.

- Wat zeg je me daar, dat ze dat Esperanto verwerpen zonder er iets van te weten?

- Juist! Zodra men het probleem voorlegt, merkt men dat ze niet het minste idee hebben waarover het gaat. De meeste negeren dat er mensen zijn die deze taal gedurig gebruiken in hun contacten met vreemden, dat er kinderen zijn, van wie dat de moedertaal is, dat ze aangenomen werd door eminente dichters, dat ze in de radio gebruikt wordt in dagelijkse programma's of dat duizenden mensen ze gebruiken voor hun elektronische post. Die personen verwijten de taal onbestaande kwalen en weten niets van haar werkelijke capaciteiten. Maar het komt niet in hen op dat men zich eerst voor de feiten zou moeten interesseren vooraleer een oordeel te vellen.

- 't Is nauwelijks te geloven.

- Maar zo is het. Kijkt U naar dit dagblad, USA Today. Hier staat een artikel dat enkele juiste inlichtingen geeft over Esperanto, hoewel de journalist ingaat op religieuze kwesties en daardoor het beeld nogal vervormt. Maar verder citeert hij een zekere Robert Trammel van het Departement Talen en Taalkunde van de Universiteit van Florida (Boca Raton), die het volgende zegt: “De reden waarom Esperanto niet geslaagd is, is dat het iets is, dat de persoon moet leren naast zijn moedertaal, het is nog iets er bovenop” (2).

- Kom nou, als het een taal is, die maar dient voor internationale communicatie, hoe kan men die gebruiken zonder ze te beginnen leren naast zijn moedertaal? Het is een ongelooflijke stommiteit, en dan nog van een universiteitsprofessor!

- Inderdaad. Maar die stommiteit heeft veel weg van arrogantie. Omdat deze mijnheer onderwijst in een departement taalkunde, vindt hij zichzelf ook bekwaam op een domein waar hij niets van afweet. Hij vertelt stommiteiten, maar alleen de personen die een idee hebben waarover het gaat beseffen dat. Al wat de anderen zich zullen herinneren is dat een taalspecialist het Esperanto opzij schuift als een vernietigende kwaal. Diezelfde professor voegt er aan toe dat Esperanto een “hindo-europese taal is”. Dat bewijst dat hij geen taalkundige analyse toegepast heeft door de gangbare criteria toe te passen. Esperanto wordt uitsluitend samengesteld uit onveranderlijke elementen, monemen, of morfemen, zeggen de taalkundigen, die zonder restrictie kunnen gecombineerd worden. Het feit dat men “mijn” van “ik” (mia < mi) of ”eerst” van “één” (unua < unu) afleidt is een trekje dat men terugvindt in een taal als het Chinees, maar in geen enkele hindo-europese taal...

- Alsjeblieft, jongen, ga niet verder in op al zulke details, die voor mij niets betekenen. Ik weet dat je je jeugd doorgebracht hebt met het leren van de talen van de planeet Aarde, maar ik, ik ken daar niets van. Als je me zegt dat die kerel zich uitspreekt over een onderwerp waar hij niets van kent, geloof ik je. Als hij zich inbeeldt dat hij over een bepaalde taal kan spreken, zonder er zich eerst mee vertrouwd te maken, omdat hij een hoop dingen weet over talen, dan is hij inderdaad pretentieus. Maar is dat een typisch geval?

- Ho ja, Excellentie.

- Rare aardbewoners! Ze geven me de indruk zich in een oordeel te storten zonder te beseffen dat men, vooraleer te oordelen, eerst veel gegevens moet verzamelen en dan diep nadenken.

- U heeft gelijk. De internationale communicatie ligt op de kruising van een hele reeks domeinen: politieke, economische, sociale, psychologische, pedagogische, culturele, taalkundige, fonetische... Elk van deze aspecten vereist een verdiepte analyse en ernstig nadenken. Maar als men zijn onderzoek voert door even goed te luisteren naar wat gezegd wordt door groepen diplomaten als naar simpele cafépraat, merkt men, dat ook een ongeletterde aardbewoner zich bevoegd acht om in enkele seconden de kwestie af te handelen en de uitdrukking van meerderwaardigheid die hij daarbij tentoon spreidt laat geen enkele twijfel over: het gaat hier wel degelijk over arrogantie.

De onzekerheid: grond van de arrogantie

- Je bent nog jong, mijn zoon, en ik vraag me af of je niet enige tolerantie mist in je oordeel over de aardbewoners. Ben je soms zelf niet een beetje arrogant? Denk je niet dat je een uiterst ingewikkelde zaak over-simplifieert?

- Heu... Ik bedoel, Excellentie... Wel... ik... heu...

- In plaats van daar te staan stotteren, herhaal eens waaraan je daar zojuist die arrogantie geweten hebt.

- Ik heb u gezegd, Excellentie, dat de wortels van die arrogantie te vinden zijn in de onzekerheid.

- Hoezo?

- Vele aardbewoners slagen er niet in hun zwakte, hun kleinheid, hun menselijke aard te aanvaarden. Ze leven in een voortdurende onzekerheid, bij sommigen bewust, bij anderen onderdrukt. Bij velen heeft dat een onmiddellijk gevolg: ze ontkennen het bestaan van een probleem. Men voelt zich veel zekerder als het probleem, waar men voorstaat, opgelost is, nietwaar? Dus, om zichzelf gerust te stellen, klampen de aardbewoners zich vast aan alle soorten mythes.

- Dewelke?

- Die hebben ze met hopen. Bijvoorbeeld dat het vertaalsysteem goed werkt, of dat men zich overal ter wereld kan doen verstaan in het Engels, of dat men een taal kan leren in drie maanden (dat is wat de publiciteit dikwijls beweert) of tenminste in de tijd dat men school loopt. Zodra men controleert, geeft men er zich rekenschap van dat die beweringen geen steek houden. Er zijn evenveel mythes over Esperanto. De eerste reactie van veel aardbewoners wanneer men het vernoemt is te geloven dat het per definitie minderwaardig is aan de talen van hun land, bijvoorbeeld voor wat betreft de technische of juridische precisie, de dichterlijke of intellectuele creatie, of nog de uitdrukking van gevoelens. Maar als je het bestudeert ontdek je dat het niet minderwaardig is op die gebieden, in veel gevallen is het meer-waardig.

- Mijn jongen, ik heb de indruk dat je ervan houdt, van die internationale taal, dat Esperanto, en ik vraag me af of je wel echt objectief bent. Zou je niet, zoals Gorogol, neiging hebben de aardbewoners van bovenaf te bekijken? Dat Esperanto heeft misschien toch nadelen, waar je geen rekening mee houdt.

- Ik heb nooit gezegd dat het perfect was, Excellentie. Dat is het niet. Maar onder personen van verschillende talen staat het duidelijk boven Engels of simultaanvertaling. Geen enkele taal kan alles uitdrukken. Men ziet het ook bij ons. Ik zou niet langer dan vijf minuten moeten nadenken om een woord van onze planeet te citeren dat de bewoners van Bidunga niet zouden kunnen vertalen in al zijn schakeringen. Het is ginder beneden hetzelfde. Deze of gene Franse uitdrukking heeft een bijzondere kleur, die men niet kan weergeven in Esperanto, evenmin als in het Engels of het Duits, ten andere. Maar het omgekeerde is waar. Dit of dat sappige of bijzonder uitdrukkingsvolle woord in Esperanto heeft geen equivalent in eender welke andere taal. Esperanto is geen code. Het is een volwaardige taal, begaafd met een ziel, een geest, een persoonlijkheid. Maar de aardbewoners willen het niet zien. Nochtans, hoe kan men nu een realiteit beoordelen, die men niet kent, of rechtvaardig zijn tegenover iets, waar men slechts een oppervlakkig idee over heeft?

Het belang te weten wat de buur doet

- Indien, zoals jij beweert, de aardbewoners niet dom zijn, zijn dit zaken, die ze zeker perfect begrijpen.

- Neen, Excellentie, omdat ze alles doen om de feiten niet onder ogen te zien, om als echte masochisten, van de moeilijkheden te kunnen genieten. Bij ons, als een grote onderneming -laat ze ons firma A noemen - te weten komt dat een kleine onderneming - firma B - een perfect werkende economische oplossing gevonden heeft voor een prangend probleem, dat haar miljoenen per jaar kost aan lapmiddelen, spoedt firma A zich om te gaan zien hoe firma B dat probleem opgelost heeft en wacht niet om hetzelfde systeem toe te passen, ook al moet daarvoor een brevet betaald worden.

- En de aardbewoners doen dat niet? Ik kan het niet geloven.

- Ze doen het in allerlei domeinen maar niet op dat van de talen. Op die planeet zijn er organisaties die ze Verenigde Naties, of Europese Unie noemen, die jaarlijks miljoenen uitgeven om de taalbarrière te overwinnen door methodes toe te passen, waarvan de verhouding efficiëntie/kost erbarmelijk zijn. Er zijn ook organisaties zoals de Universele Esperantovereniging, waar personen, die deelnemen aan activiteiten, aan conferenties, of die administratief werk doen, verschillende moedertalen hebben maar rechtstreeks met elkaar communiceren, op voet van gelijkheid, zonder een cent uit te geven aan tolken voor een redevoering of aan vertalers voor de vertaling van een document.

- En jij beweert dat die andere entiteiten... hoe heb je ze weer genoemd? ... Verenigde Naties, Europese Unie, enz., nooit belangstelling getoond hebben voor de manier waarop de communicatie verloopt in de verenigingen die Esperanto gebruiken? Dat kan toch niet!

- Niet alleen hebben ze de feiten nooit bestudeerd, maar het is zelfs niet in hun hoofd opgekomen dat er feiten zijn om te bestuderen. Het is een systematische weigering, a priori. En ze hebben zelfs geen slecht geweten. Nochtans gaat het niet over een besparing op kleinigheden. Een professor economie van een van hun universiteiten heeft berekend dat als Europa Esperanto zou aannemen, dat een besparing zou betekenen van 25 miljard euro per jaar (3).

- Jongen toch! Je mag dan wel intelligent zijn, je gedraagt je soms toch alsof je niet weet wat je zegt. Hoe zou ik de werking van die verenigingen kunnen kennen? Je spreekt me over euro. Dat zegt mij niets. Dat is zeker een munt? En ik veronderstel dat miljarden euro veel is.

- Neem me niet kwalijk, Excellentie. Uw reputatie van wijsheid is zo indrukwekkend dat ik soms de indruk heb dat U van alles op de hoogte bent. Ja miljarden euro, dat is inderdaad veel. Eigenaardig, niet waar, dat gemis aan belangstelling voor een oplossing die heel goed werkt, waar ze toegepast wordt!

- Ja. Ik heb moeite om zulk een masochisme aan te nemen, maar ik heb er nog meer moeite mee om hun gemis aan nieuwsgierigheid te verstaan.

- Wat mij verbijstert, Excellentie, is de afwezigheid van verantwoordelijkheidszin. Het geld dat op die manier verkwist wordt komt van het geheel van de bevolking. De aardse verenigingen zouden zoveel kunnen doen met de astronomische bedragen die ze aan Babel offeren.

- Wie is dat nu weer? Een van hun goden?

-Neem me niet kwalijk, Excellentie, het is een oude historie, die ons te ver zou leiden. Babel is de taalbarrière. Wanneer ik spreek van die astronomische bedragen, bedoel ik de bedragen die uitgegeven worden opdat de mensen elkaar zouden verstaan van volk tot volk, vaak met erbarmelijke resultaten. Alles wat verloren gaat, bijvoorbeeld, in het onderwijs van het Engels in zowat 200 landen, of in ontelbare vertaal- en tolkendiensten. Ik ben verontwaardigd als ik de dringende noden zie van die planeet, al wat zou kunnen gedaan worden om levens te redden of het bestaan voor iedereen aangenamer te maken, en wat allemaal niet gebeurt, zogezegd door gebrek aan geld, terwijl de autoriteiten niet aarzelen zulke geldsommen te verspillen voor die taalhistories.

- Ik begrijp je. Ik ben ook geneigd ze te veroordelen. Maar je kent mijn voorkeur voor geduld en vergeving. Vertel me dingen, die me er kunnen toe brengen mijn verontwaardiging te milderen en me te helpen om die arme aardbewoners met medelijdende ogen te bekijken.

- U bent goed, Excellentie. Wat zou ik U kunnen zeggen, tenzij dat hun verontschuldiging lichtzinnigheid is. Voor hen is het vanzelfsprekend dat Esperanto geen ernstige zaak is. Waarom dat beginnen leren? Dat herinnert me aan wat ze aan een andere aardbewoner gezegd hebben, toen die probeerde sommige punten uit hun zekerheden terug in vraag te stellen: "Het is evident dat de aarde plat is. Als u Indië zoekt door naar het westen te vertrekken zult u in de afgrond storten."

- Welke gekke houding! Bij ons is de eerste reflex, zodra iemand een dergelijk idee naar voor brengt, na te gaan wat er van aan is.

- Zeer zeker, maar het grote verschil is dat de aardbewoners in angst leven. Wanneer men schrik heeft, klampt men zich aan de dingen vast. Men klampt zich vast aan zijn privilegies, aan zijn zekerheden, aan zijn krukken. Om de waarheid onder ogen te durven zien, moet men het idee opgeven dat men reeds alles weet, wat er te weten valt. Dat houdt in dat men de kruk van zijn neerbuigende toegeeflijkheid (“ik weet dat dit ding belachelijk is”) laat vallen om zichzelf in de naaktheid van zijn onwetendheid te tonen (“eigenlijk herhaal ik alleen maar wat ik heb horen zeggen of ik zeg zomaar het eerste wat mij te binnen schiet; als ik wil eerlijk zijn moet ik bekennen dat ik er niets van ken”). Als men dat durft zeggen, heeft men een kans te ontdekken dat de realiteit anders is dan wat men zich verbeeldde. Het is vernederend, het neemt de zekerheden weg. En hoe zou men kunnen zijn krukken opgeven, als men zich in het diepste van zichzelf mank voelt, klein, zwak, kwetsbaar, zonder enige zekerheid? Er is iets roerends in die fundamentele onzekerheid van de bewoners van planeet Aarde.

- Arme aardbewoners! De planetaire communicatieproblemen moeten niet gemakkelijk te beheren zijn in dergelijke omstandigheden!

- Dat zijn ze niet, maar ik zie niet wat we zouden kunnen doen om hen te helpen. Ziedaar, Excellentie, ik heb U het essentiële gezegd. U zal alle details in mijn verslag vinden. Wat te onthouden is, is dat de fundamentele psychologische onzekerheid van de aardbewoners hen voert tot de eigenwaan die hen verblindt voor de oplossing, die zou moeten opvallen, zodanig dat ze er toe gedreven worden lapmiddelen te vinden, ingewikkelde en dure noodoplossingen, kortom een absurd systeem aan te nemen, waarvan de volkeren de onrechtvaardigheid en de discriminatie met gelatenheid aanvaarden, terwijl inspanningen gedaan worden, die buiten verhouding staan tot de resultaten. Heb ik u overtuigd, Excellentie? Erkent u met mij dat de stelling van Gorogol niet te verdedigen is, dat het niet gaat over domheid, maar over een verweving van psychologische elementen, waarin het masochisme overheerst?

- Zonder twijfel, jongen, zonder enige twijfel. Maar, rechtuit gezegd, geloof je niet dat men idioot moet zijn om zich in die mate in het masochisme te wentelen ?

____________
1. P.G. Wodehouse, Doctor Sally (Harmondsworth: Penguin, 1960), p. 92.
2. Don Sefton, "A Religious Belief In Esperanto", USA Today, 27 janvier 2000 : "The reason it hasn't caught on is because it's always something the speaker has to learn in addition to his or her native language - it's something extra."
3. Zie de werken van François Grin. Samenvatting van zijn besluiten in Anna Lietti, "Anglais, la mauvaise solution", Le Temps (Genève), 22 juin 2005.

Vertaald door Ir Leo De Cooman